Geçtiğimiz haftalarda toplumsal medya platformlarının küresel olarak çökmesi dünya çapında yansılara neden olurken, ‘ekran bağımlılığı’ tekrar gündeme geldi.

Bilhassa akıllı aygıtların artması ve pandeminin de tesiriyle çabucak hemen her yaş kümesinde yayılmaya devam ederken uzmanlar da bu yeni bağımlılık çeşidi için alarm veriyor.

Sözcü‘nün aktardığına nazaran; psikiyatri profesörü ve Stanford Üniversitesi’ndeki bağımlılık kliniğinin yöneticisi olarak misyon alan Anna Lembke, ABD tıp topluluğunda ülkenin opioid salgınıyla ilgili alarm veren birinci bireylerden biriydi. Lembke, 2016 yılında bahisle ilgili bir kitap da kaleme aldı. Dopamin Nation: Finding Balance in the Age of Indulgence isimli kitabında Lembke, internetin ve buna bağlı olarak akıllı telefonun erişilebilirliği nasıl artırdığını ve potansiyel olarak ziyanlı ve bağımlılık yapan faaliyetlere maruz kalmayı inceliyor.

Lembke, “Dünyayı bir kıtlık yerinden ezici bir bolluk yerine dönüştürdük: Uyuşturucu, yiyecek, haber, kumar, alışveriş, oyun, iletileşme, Facebook, Instagram, YouTube, Twitter… Seçtiğiniz ilaçla şimdi tanışmadıysanız, yakında size yakın bir web sitesi de gelecektir” diye yazıyor.

‘Birbirimize değil aygıtlara güveniyoruz’

Lembke, akıllı telefonlara bağımlılığın, bağımlılık yapan davranışları besleyebileceğini ve birebir vakitte izolasyon ve ilişki eksikliği ile sonuçlanabileceğini söylüyor:

“Cihazın kendisi bağımlılık yapıyor, buna yönelmemizi gerektiriyor, neredeyse canlı bir şeyi taklit ediyor. Yüzeydeki tüm gereksinimlerimizi karşılamamızın bir yolu haline geldi, lakin bunun birçok istikametten uydurma bir ikame olduğunu düşünüyorum.

Gereksinimlerimizi karşılamak için birbirimize güvenmiyoruz, telefonlarımıza yöneliyoruz ve bu, bizi daha da yalnızlaştırıyor.

Uygulamamda yıkıcı sonuçlar görüyorum, beşerler çok izole oluyorlar, bağlarında sorun yaşıyorlar, ebeveynler çocukları için hakikaten hazır olamıyorlar, çocuklarını ve eşlerini ihmal ediyorlar. Onlar da mutsuz. O anda iyi hissettiren ancak aslında bizi daha da depresif yapan bu aktiviteyle meşgul olmamızın ironisi bu.”

’10 yaşından küçük çocukların hiçbir aygıta erişimi olmamalı’

Çocukların akıllı telefon kullanımını düzenleme konusunda da Lembke, on yaşından evvel hiçbir aygıta kontrolsüz erişimlerinin olmaması gerektiğini söylüyor:

“12 yaşına kadar, çocuklarımız üzerinde hala denetimimiz var, ondan sonra yapacaklarını yapacaklar. Lakin temeli erkenden atabilirseniz, sağlıklı alışkanlıklar edinebilir, onlara ölçülü olmayı öğretebilirseniz, bu aygıtları ellerine aldıklarında yollarına çıkacak olan dopamin saldırısına karşı kimi savunmalarla donanmış olurlar.”

Lembke, toplumsal medyanın potansiyel zararlarına odaklanılırken, başka dijital tüketim biçimlerinin de bağımlılık yahut takıntı haline gelebileceğini söylüyor.

‘Başkalarıyla temasta kalmayı sağlıyor’

Hamad Bin Khalifa Üniversitesi Bilim ve Mühendislik Fakültesi Profesörü Dr. Raian Ali ise, teknoloji tasarımı, insan ihtiyaçları ve davranışları ile dijital bağımlılık ve dijital refah ortasındaki karşılıklı bağlantıya odaklanarak şunları söylüyor:

“Sosyal medya; yorumlar, beğeniler ve paylaşımlar dahil olmak üzere toplumsal etkileşim için araçlar sağladı. Sonuç olarak toplumsal medya, bizi diğerleriyle temasta tutmak için bu arzuyu daima olarak karşılıyor.”

Wall Street Journal, ekran bağımlılığı ile ilgili hazırladığı haberinde bilhassa bağımlı sayılabilecek kullanıcılarla konuşarak bu sorunu çözmek için hangi yollara başvurduklarını ve hangilerinin işe yaradığını sordu.

Kullanıcılar, bu yeni bağımlılıkla uğraş için birbirinden farklı formüller öneriyorlar:

Bildirimleri sessize almak

Uzmanlar, dikkat dağıtıcı şeyleri azaltmak için metin ihtarlarını ve her türlü uygulama bildirimini kapatmayı öneriyor. Muhakkak bireylerin aramalarının gelmesini sağlayacak halde bildirimleri sessize almak ekran mühletini azaltmanın tesirli bir yolu olacaktır.

Daha az fotoğraf çekmek

Toplumsal medya kullanıcılarının yorumlarına nazaran; içerik yayınlamak ekran başında geçirilen vakti da etkiliyor. Bu nedenle daha az fotoğraf çekmek, ekran müddetinin de azalmasını sağlayabilir.

Bir zamanlayıcı ayarlamak

Kimi kullanıcılar, uyanmak için alarm kurmak üzere ekran başından kalkmak için de bir zamanlayıcı kurmanın tesirli olabileceğini belirtiyorlar. Muhakkak bir müddete ulaştıktan sonra kullanıcıyı uyaran bir alarm, gün içinde ekran başında nasıl geçtiği anlaşılan vakit hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlayabilir.

Uygulamaları gizlemek

En çok vakit geçirilen uygulamaları telefon ekranında gizlemek ya da ulaşımı daha güç bir hale getirmek el alışkanlığını azaltırken ekran bağımlılığını engellemede de tesirli olabilir.