NTV’nin haberine nazaran, 2015’te Japonya’nın Ogasawara adalarında meydana gelen 7.9 şiddetindeki sarsıntının 751 km derinliğe ulaştığının tespit edilmesiyle, kelam konusu olayın şimdiye dek tespit edilen en derin sarsıntı olduğu ortaya çıktı. Zelzelenin, ‘alt manto’ ismi verilen yeryüzü katmanında meydana geldiği kaydedildi.

Dünyanın her yerinden bilim insanları ve akademisyenler hala derin zelzelelerin birinci nasıl meydana geldiğini anlamaya çalışıyor. 300 kilometre ve daha üzeri derinlikte meydana gelen sarsıntılar “derin deprem” olarak isimlendiriliyor.

Yüzey sarsıntıları kelam konusu olduğunda ise araştırmacıların açıklaması hayli kolay: Fay çizgisi da denilen ektonik plakalar, birbirinden ayrılınca ya da çarpışınca bir tansiyon ortaya çıkıyor ve sarsıntı meydana geliyor.

Fakat, dünyanın derinliklerinde durum bu türlü değil. Bu çeşit titreşimlerin çok yüksek basınçla önlenmesi gerekiyor. Ama, 2015’te Japonya’da meydana gelen bu çeşit bir zelzele, yeryüzünde birçok kişi tarafından hissedildi.

Bahse ait araştırma yapan Arizona Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, Mayıs 2015’te Ogasawara zelzelesi sırasında Japonya’nın sismometre ağı tarafından toplanan dataları tahlil etti. En büyük sarsıntı, merkez üssü Ogasawara Adaları olarak da bilinen Bonin Adaları açıklarında Richter ölçeğine nazaran 7.9 büyüklüğünde ölçüldü.

751 kilometre derinlikteki sarsıntının akabinde, Dünya’nın alt mantosunun derinliklerinde onlarca daha az şiddetli artçı sarsıntı kaydedildi.

Birçok sarsıntı, gezegen yüzeyinin birkaç kilometre altında kabukta yahut üst mantoda meydana geliyor. Lakin 2015’teki sarsıntılar, sıcaklıkların ve basınçların kayaların bükülebileceği kadar ağırlaştığı alt mantoda yaşandı.

O zamanki haberlerde, sarsıntının 678 km derinliğe ulaştığı bildirildi, fakat yeni varsayım bu azamisi 73 kilometre daha uzattı.

‘Alt mantodaki sarsıntılara ait en iyi kanıt’

Washington Üniversitesi’nde sismolog olan ve çalışmanın bir kesimi olmayan Douglas Wiens, National Geographic’e verdiği demeçte, “Bu, alt mantodaki bir zelzele için açık orta en iyi kanıt” dedi.

Bununla birlikte, birtakım bilim insanları zelzelenin nitekim de alt mantoda meydana geldiğini kanıtlamak için daha fazla araştırmaya gereksinim duyulabileceğini söyledi.

Manto nedir?

Manto, yer kabuğu ile çekirdek ortasında yer alan, derinliğe nazaran değişen ısıya sahip bir yer katmanı olarak tanımlanıyor. Mantonun üst kısmı yüksek sıcaklık ve basınçtan ötürü katı bir özellik gösterirken, alt bölümleri ise sıvı halde bulunuyor. Bu nedenle mantoda daima olarak alçalıcı-yükselici hareketler görülüyor.

Manto Geçiş Bölgesi ile alt manto ortasındaki sonun tam derinliği dünya çapında farklılık gösteriyor. Lakin, ortalamanın 660 kilometre olduğu biliniyor.

Derin sarsıntılar epey ender görülüyor

Öbür taraftan, Küresel Centroid Moment Tensor (CMT) veritabanına nazaran, bölgede 1976 ve 2020 yılları ortasında kaydedilen 56 bin 832 orta ila büyük sarsıntının sadece yüzde 18’i 70 kilometreden daha derindi.

National Geographic’e nazaran, daha da azı, yani yüzde 4’ü 300 km’nin altında yaşadı.